Від початку російсько-української війни український кордон перетнуло вже більше 3 мільйонів осіб, і ця цифра збільшується з кожним днем. Трохи менше, близько 2 млн. людей були вимушені внутрішньо перемістить в межах нашої країни. Усіх цих людей узагальнено називають «біженцями», що не зовсім юридично коректно.
Od początku wojny rosyjsko-ukraińskiej granicę z Ukrainą przekroczyło już ponad 3 mln osób, a liczba ta rośnie z każdym dniem. Nieco mniej, około 2 mln osób zostało zmuszonych do wewnętrznej relokacji na terenie naszego kraju. Wszyscy ci ludzie są zbiorczo nazywani „uchodźcami”, co nie jest całkiem poprawne z prawnego punktu widzenia.
Przede wszystkim należy zauważyć, że „ochrona tymczasowa” i „status uchodźcy” to różne kategorie prawne, które w związku z tym wywołują różne skutki prawne. Oferujemy zrozumienie stanu prawnego osób, które zostały zmuszone do ucieczki przed wojną.
Głównym dokumentem regulującym kwestię ochrony czasowej jest unijna dyrektywa 2001/55/WE 2001/55/WE „w sprawie minimalnych standardów udzielania ochrony czasowej na wypadek masowego napływu wysiedleńców oraz w sprawie środków promowania równowagi wysiłków podejmowanych przez państwa członkowskie w celu przyjęcia takich osób i poniesienia ich konsekwencji”. Niniejsza dyrektywa ustanawia minimalne normy dotyczące zapewnienia tymczasowej ochrony na wypadek masowego napływu wysiedleńców. Jej zadaniem jest zapewnienie tymczasowej ochrony przesiedleńcom bez skomplikowanych procedur biurokratycznych w celu odciążenia systemu azylowego (uchodźczego). Pomoc prawnika w takiej sprawie może być w pełni uzasadniona.
Dyrektywa nie jest nowym aktem prawnym, została zatwierdzona jeszcze w 2001 roku, ale dopiero 4 marca 2022 roku Rada Unii Europejskiej uznała w swojej Decyzji, że niesprowokowana i nieuzasadniona agresja militarna Rosji na Ukrainę jest powodem przyznania tymczasowej ochrony osób, które ucierpiały w wyniku agresji wojskowej na Ukrainie, a tym samym aktywowały efekt Dyrektywy. Jednak w celu realizacji przepisów o udzielaniu ochrony czasowej państwa członkowskie UE muszą przyjąć własne akty regulacyjne, ponieważ decyzja Rady UE nie ma bezpośredniego skutku.
CO TO JEST OCHRONA TYMCZASOWA?
Ochrona tymczasowa to wyjątkowa procedura udzielania ochrony międzynarodowej dużej liczbie osób jednocześnie i automatycznie (tj. bez konieczności rozpatrywania indywidualnych wniosków). Oznacza to, że jest to możliwe tylko w przypadku masowego napływu lub zbliżającego się masowego napływu wysiedleńców z krajów trzecich, którzy nie mogą wrócić do swojego kraju pochodzenia.
W rozumieniu dyrektywy przesiedleńcami są obywatele państw trzecich lub bezpaństwowcy, którzy musieli opuścić swój kraj i którzy nie mogą powrócić ze względu na niebezpieczne warunki wynikające z sytuacji panującej w tym państwie, w szczególności:
- osoby, które uciekły z obszarów konfliktu zbrojnego lub epidemii przemocy;
- osoby, które są poważnie zagrożone lub które stały się ofiarami systematycznego łamania ich praw człowieka.
Ogólnie rzecz biorąc, definicja ta jest bardzo podobna do definicji statusu uchodźcy w prawie międzynarodowym. Należy zauważyć, że otrzymanie ochrony czasowej nie pozbawia osoby prawa do ubiegania się o status uchodźcy. Oznacza to, że osoba, która otrzymała taką ochronę, może w dowolnym momencie ubiegać się o azyl. Warto jednak pamiętać, że tych dwóch statusów nie można nadać jednocześnie. Jeżeli dana osoba złożyła wniosek o azyl i odmówiono jej tego statusu, może ona korzystać lub nadal korzystać z tymczasowej ochrony.
Ochrona tymczasowa umożliwia przesiedleńcom korzystanie ze zharmonizowanych praw w całej UE. Oznacza to, że osoby przesiedlone mają prawo do zatrudnienia (zarówno prawo do zatrudnienia, jak i prawo do przedsiębiorczości), możliwości kształcenia i przekwalifikowania zawodowego oraz dostęp do systemu zabezpieczenia społecznego kraju przyjmującego, na równych zasadach z obywatelami ten kraj.
Takim osobom zapewnia się dostęp do mieszkania, niezbędnej pomocy finansowej oraz opieki medycznej (opieka w nagłych wypadkach i leczenie doraźne), w szczególności dla osób o szczególnych potrzebach.
Nieletnim, którzy nie ukończyli 18 roku życia, państwa uczestniczące zapewniają możliwość włączenia się w państwowy proces edukacyjny i uzyskania edukacji wraz z własnymi obywatelami. Prawo do nauki może być również przyznane osobom dorosłym, według uznania kraju przyjmującego.
CZAS TRWANIA OCHRONY TYMCZASOWEJ.
Zasadniczo czas trwania tymczasowej ochrony wynosi jeden rok. Może zostać automatycznie przedłużona o 6 miesięcy na kolejny rok. Jeżeli przyczyny udzielenia ochrony czasowej pozostają, można ją ponownie przedłużyć na okres do jednego roku. Oznacza to, że generalnie ochrona tymczasowa może być ważna przez maksymalnie 3 lata. Tym samym Rzeczpospolita Polska ustaliła, że udziela Ukraińcom tymczasowej ochrony przez 18 miesięcy, Czechy – przez okres 1 roku od daty złożenia wniosku, Słowacja – do 31.12.2022, a Węgry – do 01.06. 2022, a decyzja o przedłużeniu okresu zostanie podjęta dodatkowo.
Ochrona tymczasowa kończy się lub zostaje cofnięta po osiągnięciu maksymalnego czasu jej trwania lub w dowolnym momencie, gdy Rada UE wyrazi na to zgodę (na przykład, gdy przestaną istnieć podstawy do udzielenia ochrony). Ochrona tymczasowa kończy się również, gdy dana osoba uzyska status uchodźcy lub zmieni kraj zamieszkania.
Po zakończeniu ochrony czasowej dana osoba musi dobrowolnie opuścić terytorium danego państwa. Jeśli tego nie zrobi, można zastosować wobec niej procedurę przymusowego powrotu do kraju pochodzenia.
KTO JEST UPRAWNIONY DO KORZYSTANIA Z TEJ OCHRONY?
Ochronie czasowej podlegają osoby, które zostały relokowane z Ukrainy w dniu 24 lutego 2022 r. lub później, a mianowicie:
- obywatele Ukrainy, którzy mieszkali na Ukrainie do 24 lutego 2022 r.;
- bezpaństwowcom i obywatelom państw trzecich, którzy korzystali z ochrony międzynarodowej na Ukrainie do 24 lutego 2022 r.;
- członkowie rodzin tych osób (jeden z małżonków lub nieżonaty partner pozostający w stałym związku (jeżeli właściwe ustawodawstwo danego kraju uznaje pary niebędące małżeństwem za małżeństwo), małoletnie dzieci niezamężne, inni bliscy krewni, którzy mieszkali razem jako część rodziny i pozostawali na utrzymaniu na wyżej wymienione osoby).
Zapewnienie ochrony czasowej może dotyczyć innych kategorii osób. UE zaleca państwom członkowskim rozszerzenie listy osób, którym można przyznać ochronę. W szczególności może to dotyczyć obywateli państw trzecich, którzy mogą udowodnić, że przebywali legalnie na Ukrainie do dnia 24 lutego 2022 r. na podstawie ważnego zezwolenia na pobyt stały na Ukrainie lub z innego powodu (np. studia, leczenie, zatrudnienie ) i którzy nie mogą wrócić do kraju, którego są obywatelami. Kraj może również zapewnić tymczasową ochronę osobom, które bezpośrednio przed tą datą przebywały na terytorium Unii Europejskiej, na przykład z powodu pracy lub urlopu, a które nie mogą wrócić na Ukrainę z powodu wojny.
Zgodnie z Dyrektywą ochrony czasowej nie udziela się osobie, która:
- popełnił zbrodnię przeciwko pokojowi, zbrodnię wojenną lub zbrodnię przeciwko ludzkości;
- popełnił poważne przestępstwo o charakterze niepolitycznym poza państwem członkowskim UE przed przyjęciem do tego państwa jako osoby korzystającej z ochrony czasowej;
- był winny działań sprzecznych z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych;
- może stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa przyjmującego państwa członkowskiego lub został skazany prawomocnym wyrokiem za szczególnie poważne przestępstwo i stanowi zagrożenie dla społeczeństwa.
JAK UZYSKAĆ OCHRONĘ TYMCZASOWĄ?
Przy przekraczaniu granicy państwa członkowskiego UE organy państwowe danego kraju muszą powiadomić osobę o jej prawie do uzyskania ochrony czasowej. Ochrona tymczasowa jest udzielana automatycznie, jednak w celu uzyskania potwierdzenia takiej ochrony osoba musi zwrócić się do odpowiedniego właściwego organu państwa przyjmującego.
Obywatele Ukrainy mają prawo do bezwizowego pobytu na terytorium UE nie dłużej niż 90 dni w ciągu 180 dni. W tym okresie mają możliwość wyboru kraju, w którym chcą korzystać z praw związanych z tymczasową ochroną, oraz dołączenia do swoich rodzin i przyjaciół w znaczących sieciach diaspor istniejących obecnie w całej UE. Po otrzymaniu tymczasowej ochrony w określonym kraju osoba może korzystać ze wszystkich praw przyznanych jej w tym samym kraju.
Proces uzyskania tymczasowej ochrony jest dość szybki i maksymalnie uproszczony. Każde państwo członkowskie UE określa tę procedurę i upoważnione do niej organy. W szczególności w Polsce możesz legalnie przebywać przez 18 miesięcy (do 24.08.2023). Jeżeli osoba zamierza zostać dłużej, należy wystąpić do wojewody w województwie, w którym mieszka. W ciągu tych 18 miesięcy możesz przekroczyć granicę polsko-ukraińską, ale wyjazd z Polski na dłużej niż miesiąc pozbawi Cię prawa do przedłużonego pobytu. Aby uzyskać dostęp do zatrudnienia i innych osób do rozwiązywania innych problemów społecznych, musisz zarejestrować się w dowolnej administracji gminnej lub miejskiej w Polsce. Po rejestracji osoba otrzymuje odpowiednik kodu identyfikacyjnego – PESEL, który jest przydatny w Polsce do rozwiązywania wielu spraw, w tym urzędowych.
W Niemczech odpowiednia rejestracja następuje również po przybyciu na ich terytorium. Na początek musisz zarejestrować swoje miejsce zamieszkania w odpowiednim urzędzie miasta (nawet jeśli dana osoba mieszka w hotelu). Następnym krokiem jest zarejestrowanie się w urzędzie imigracyjnym w celu uzyskania pozwolenia na pobyt. Po tym etapie osoba otrzymuje prawo pobytu w Niemczech i dostęp do świadczeń socjalnych.
Możesz polubić